در این جلد به طنزنویسان و طنزسرایان دوره قاجار می]پردازیم. اما تمام آنچه به عنوان شوخی و طنز و هجو می]گوییم، محدود به شوخی]های طنزنویسان رسمی نمی]شود. مردم، نخبگان، مسخره]ها و افرادی که معمولاً شوخی]ساز هستند، هرکدام به شکلی در شرایط سیاسی دشوار و به]خصوص در وضعیتی که مردم با مسئله دیکتاتوری مواجهند، جوک و شوخی می]سازند؛ شوخی]هایی که گاهی مردم برای یک شاه یا یکی از مقامات کشور می]سازند و این شوخی]ها غالباً منشأ واقعی دارد؛ گاهی پادشاهی عیاش بوده، گاهی تنبل، گاهی خودشیفته و... برای هر کسی به دلیلی شوخی ساخته می]شود.